شاخص UV چیست و چرا باید روزانه آن را رصد کنیم؟ | سوختگی ارغوانی

الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها درباره گرمای هوا و قطعی‌های برق زیاد می‌شنویم، اما شاید کمتر به شاخص‌uv یا شدت اشعه فرابنفش که با آسیب‌هایی همچون سوختگی پوست، آسیب به چشم، پیری زودرس و حتی سرطان مرتبط است، توجه کرده باشیم. عددی که میزان اشعه مضر خورشید را در هرساعت و مکانی به ما نشان و راهنمایی برای شیوه حفاظت از خودمان در برابر آن ارائه می‌دهد. در این گزارش قصد داریم شما را با اشعه فرابنفش خورشید، آسیب‌ها و فواید آن آشنا کنیم و نشان دهیم که شاخص‌uv چیست؟ چه معنایی می‌دهد و چرا باید روزانه به آن توجه کنیم؟

اشعه فرابنفش چیست؟

فرابنفش یا به اختصار یووی (UV)، موجی در گستره امواج الکترومغناطیسی است که تقریبا ۱۰درصد از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید را شامل می‌شود. اشعه uv در طول روز از منابع مختلف طبیعی و غیرطبیعی به انسان می‌رسد. مهم‌ترین منبع طبیعی تولید اشعه uv، خورشید است که سه طیف مختلف این اشعه را تولید می‌کند. منابع مصنوعی اشعه uv شامل موارد زیر است: دستگاه سولاریوم یا سولار، لامپ uv‌کاشت ناخن، لامپ‌های بخار جیوه، برخی دستگاه‌های لیزر، چراغ هالوژن، چراغ فلورسنت، دستگاه لایت کیور دندان‌پزشکی

۳ دسته اشعه فرابنفش

سه نوع اشعه فرابنفش داریم که براساس طول موجشان آثار مختلفی بر پوست ما دارند:

UVA

• این دسته بیش از ۹۵درصد پرتوی فرابنفش ورودی به زمین را تشکیل می‌دهد.
• بیشترین طول موج را در سه نوع طیف دارد (۳۹۹-۳۱۵ نانومتر) و به همان نسبت، انرژی کمتری هم دارد.
• به دلیل نفوذ به لایه درم (لایه درونی) پوست، می‌تواند در بروز انواعی از سرطان پوست دخیل باشد.

UVB

• طول موج کوتاه‌تر (۳۱۴-۲۸۰ نانومتر) و قدرت بیشتری نسبت به اشعه فرابنفش A دارد.
• این اشعه لایه خارجی پوست یعنی اپیدرم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
• عامل بروز سوختگی و انواع خطرناکی از سرطان پوست مثل ملانوم است.

UVC

• کوتاه‌ترین طول موج (۲۷۹-۱۰۰ نانومتر) و بالاترین میزان انرژی را در میان انواع مختلف اشعه فرابنفش دارد.
• لایه اوزون این اشعه را جذب می‌کند و به این ترتیب وارد جو زمین نمی‌شود.
• از طریق روش‌های مصنوعی مثل انواعی از لیزر‌ها تولید می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید هشدار وزارت بهداشت نسبت به مخاطرات تابش مستقیم نور خورشید

شدت فرابنفش به چه مواردی بستگی دارد؟

زمان روز
میزان UV‌در اواسط روز به اوج می‌رسد و در اوایل صبح و عصر کاهش می‌یابد. بیشترین میزان اشعه‌UV بین ساعات ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر است.

پوشش ابر
پوشش ابر، بیشتر اشعه UV‌را مسدود می‌کند. البته پرتو‌های فرابنفش از ابر‌های نازک عبور می‌کنند ولی ابر‌های پف‌آلود می‌توانند با منحرف کردن اشعه‌های خورشید، میزان اشعه UV‌را که به زمین می‌رسد، کاهش دهند.

پوشش زمین
پوشش گیاهی بلند مانند درختان میزان اشعه فرابنفش را کاهش می‌دهد.

ازن
این گاز موجود در اتمسفر فوقانی اشعه فرابنفش را جذب می‌کند. با بالاتر بودن میزان ازن، اشعه خورشید کمتر به زمین می‌رسد. سطح ازن هرروز و در طول سال متفاوت است.

ارتفاع
تشعشعات اشعه فرابنفش در ارتفاعات به دلیل رقیق‌تر شدن هوا، به ازای هر ۳۰۰متر افزایش ارتفاع، حدود ۲درصد افزایش می‌یابد.

فصول
اشعه فرابنفش در بهار و تابستان به اوج می‌رسد. در پاییز افت می‌کند و در زمستان کمترین میزان را دارد. معمولا در ماه جولای (۱۰ تیر تا ۹ مرداد) بیشترین میزان و در سپتامبر (۱۰شهریور تا ۸ مهر) کمترین میزان را شاهد هستیم.

خواص اشیا
اشیای روی سطح زمین می‌توانند پرتو‌های فرابنفش را منعکس یا پراکنده کنند؛ مثلاً برف تا ۸۰ درصد UV را منعکس می‌کند و این درصد برای شن ۱۵درصد و برای آب ۱۰درصد است.

عرض جغرافیایی
تابش فرابنفش در استوا قوی‌ترین است و هر چه به سمت قطب شمال و جنوب برویم، کاهش می‌یابد.

اشعه فرابنفش چه خطراتی برای ما دارد؟

قرارگیری طولانی و بدون محافظت در برابر اشعه‌uv می‌تواند خطر آسیب‌های زیر را در پوست و چشم و سایر اندام‌های ما افزایش دهد از جمله موارد زیر:

• انواع مختلفی از سرطان پوست
• آفتاب سوختگی پوست
• پیری زودرس، پوست چرمی و چین‌وچروک در پوست
• انواعی از بیماری‌های پوستی مانند الاستوز خورشیدی، لکه‌های کبدی و کراتوز اکتینیک
• تضعیف و شکنندگی ناخن‌ها
• ورم ملتحمه، التهاب قرنیه و در موارد شدیدتر، آب مروارید (کاتاراکت) در چشم
• تضیعف سیستم ایمنی بدن
• فعال‌شدن ویروس نهفته هرپس (تبخال)
• کاهش اثرگذاری واکسن‌ها

در ادامه حتما بخوانید چگونه در روز‌هایی که شاخص اشعه فرابنفش بالاست، ایمن ورزش کنیم؟

بالاترین میزان‌uv در جهان کجاست؟

میزان شاخص UV‌در مناطق استوایی که در آن آفتاب زیاد و ازن کم است به بالاترین میزان می‌رسد.

صحرای آتاکاما در شیلی، بالاترین سطح UV‌در سراسر کره زمین را دارد. (با شاخص ۲۰ درجه)

اشعه فرانبفش چه فوایدی برای ما دارد؟

اشعه فرابنفش با اینکه می‌تواند سلامت انسان را به خطر بیندازد،، اما فوایدی هم دارد:

• باعث تولید ویتامین D‌در بدن می‌شود.
• سازمان بهداشت جهانی دو تا سه مرتبه قرارگیری در معرض نور خورشید به مدت پنج تا پانزده‌دقیقه در روز را برای بهره‌مندی از فواید اشعه uv توصیه می‌کند.
• برخی انواع دستگاه‌های لیزر با داشتن مقدار کم و بی‌خطری از اشعه uv، باعث شفافیت بیشتر پوست می‌شوند.
• از اشعه uv‌در اتاق عمل برای ضدعفونی محیط استفاده می‌شود.
• درمان فتوتراپی یا نوردرمانی، یک روش درمانی با استفاده از اشعه فرابنفش است که در درمان بیماری‌های راشیتیسم، پسوریازیس، اگزما، ویتیلیگو و لوپوس کاربرد دارد. استفاده از دز درمانی اشعه uv، باید حتما با نظر پزشک متخصص انجام شود.

شاخص فرابنفش چیست؟

شاخص فرابنفش (UV) مقیاسی رنگی و عددی در بازه بین ۱ تا ۱۱ و سبز تا قرمز است که شدت اشعه فرابنفش خورشید را در زمان و مکانی خاص تعیین می‌کند:

شاخص شدید (بنفش): ۱۱+

تفسیر

• خطر آسیب دیدن در معرض آفتاب محافظت نشده بسیار بالاست.
• افراد پوست روشن ممکن است در کمتر از ۵ دقیقه بسوزند.
• کارگران در فضای باز و افرادی که آفتاب می‌گیرند، در معرض خطرند.

توصیه

• قرار گرفتن در معرض نور خورشید را از ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر به حداقل برسانید.
• هر ۲ ساعت یک‌بار از کرم ضدآفتاب با‌SPF ۵۰+ استفاده کنید.
• از عینک آفتابی که ۹۹ تا ۱۰۰ درصد تمام اشعه‌های UV یعنی UVA و UVB را مسدود می‌کند استفاده کنید.
• کلاهی با لبه پهن که تقریبا ۵۰‌درصد اشعه فرابنفش را مهار می‌کند، بگذارید.

شاخص بسیار زیاد (قرمز): ۱۰-۸

تفسیر

• خطر آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض نور محافظت نشده خورشید وجود دارد.
• افراد با پوست روشن ممکن است در کمتر از ۱۰دقیقه بسوزند.

توصیه

• در ساعات ظهر از ساعت ۱۰صبح تا ۲ بعدازظهر سعی کنید در فضای باز نباشید.
• از یک ضدآفتاب با SPF ۳۰، لباس‌های محافظ و عینک آفتابی ضدفرابنفش استفاده کنید.
• وقتی بیرون هستید، به دنبال سایه باشید.
• از آب، شن، سنگ‌فرش و شیشه، که اشعه فرابنفش را منعکس می‌کنند فاصله بگیرید.
• پیراهن آستین‌بلند و شلوار‌هایی از جنس پارچه‌های سفت بپوشید. این اشعه از سوراخ‌ها و فضا‌های پارچه‌های بافته‌شده آزاد عبور می‌کند.

شاخص بالا (نارنجی): ۷-۶

تفسیر

• خطر متوسطی از آسیب در برابر قرار گرفتن در معرض آفتاب محافظت نشده وجود دارد.
• افراد با پوست روشن ممکن است در کمتر از پانزده دقیقه بسوزند.

توصیه

• زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید را بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر کاهش دهید.
• در فضای باز، سعی کنید در زیر سایه قرار بگیرید.

شاخص متوسط (زرد): ۳-۵

تفسیر

• قرار گرفتن در معرض آفتاب محافظت‌نشده، خطر آسیب کمی دارد.
• افراد با پوست روشن ممکن است در کمتر از ۲۰دقیقه بسوزند.

توصیه

• نزدیک ظهر که تابش خورشید شدید است، در سایه بمانید.
• از لباس محافظ، کلاه لبه پهن و عینک آفتابی ضدفرابنفش استفاده کنید.

شاخص پایین (سبز): ۲-۱

تفسیر

• کمترین خطر ناشی از اشعه فرابنفش خورشید برای افراد عادی وجود دارد.
• بیشتر افراد می‌توانند در زمان اوج آفتاب (۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر) تا ۱ ساعت بدون سوختگی پوست (آفتاب‌سوختگی) زیر نورخورشید بمانند.
• افرادی با پوست بسیار حساس و نوزادان باید از قرار گرفتن طولانی‌مدت در آن اجتناب کنند.

توصیه

• از عینک آفتابی ضدفرابنفش استفاده کنید.
• اگر به‌راحتی می‌سوزید، بدنتان را بپوشانید.
• از کرم ضدآفتاب با SPF ۳۰+ استفاده کنید.
• از سطوح روشن مثل شن، آب و برف که پرتو‌های فرابنفش را منعکس می‌کنند فاصله بگیرید.